No concello varias parroquias aínda a celebraban fai menos de 50 anos atrás, encontrando información da de Fozara que a describían os arqueólogos Jose Manuel Hidalgo Cuñarro e Fernanado Javier Costas Goberna a finais dos 70 cando foron facer un estudo do castro da Cidade de Caneira na mesma parroquia, a descrición di así.
Non fai moito tempo, cerca do lugar onde se sitúa o castro estudado, celebrábase unha tradicional festa págana, que consistía en sacrificar o galo máis fermoso da parroquia da forma seguinte:
Primeiro se recollían gran cantidade de laranxas bravas, que se levaban o lugar onde celebrase o festexo, onde, despois de haberse colocado tódalas persoas en círculo, soltábase o galo e se procedía a "laranxear o galo".
A continuación, a un dos mozos asistentes o sacrificio vendábanselle os ollos. Procedíase a aterrar o galo deixando só a cabeza fora e pondo o mozo a tres pasos del armado con un pau, co que debía darlle o golpe de graza, dándolle tres oportunidades para acertar, sendo sustituido por outro se non o conseguía.
O final a comisión organizadora comíase o galo. O remate do sacrificio do animal , a comisión tiña preparadas unhas coplas satíricas atacando, nunha gran brincadeira, os defectos e actos de determinados veciños da comunidade parroquial.
Esta festividade que describen celebrábase no entroido.
Nesta festa tamén había variantes según as parroquias
como en Toutón e Padróns. Nesta última, a variante era que o galo en vez de
aterralo colgábase dun pau. Pola contra en Toutón tiña máis variantes, pois semella
con máis antigüidade, primeiro se collía o galo máis fermoso e bravo da
parroquia, despois se escollían un rei e unha raíña entre os xovenes máis
agraciados. Despois se laranxeaba o galo e mandábase un xoven cos ollos tapados
a tentar darlle a cabeza do galo aterrado, pero coa variante de que o golpe de
graza tíñallo que dar o rei da festa. Por último saian a relucir as coplas satíricas
do testamento do galo.
Na imaxe, nenos correndo o galo no serán da parroquia de Toutón, Mondariz.
Outras parroquias pola contra pese a que dende mediados do século pasado foise perdendo esta festa polo seu "paganismo" ou pola perda de tradicións das novas xeracións, foron recuperando esta tradicional festividade como o caso de Toutón e actualmente Prado, que a recuperou no 2011. Nestas novas celebracións xa non sofren o animal, simplemente e simbólico e fai pouco máis que xogar cos nenos. Pola contra engadíronse outras actividades como xogos populares e tradicionais.
Recordar que esta festividade estaba presente en moitas zonas da Galiza, sobre todo nas terras do sur preto da costa e norte de Portugal. Pero hai moito máis, pois na Bretaña na zona de Autrein, son varios os galos que se aterran ata o pescozo, e logo mortos coa súa sangue se marcan as catro esquinas da casa nova na cidade. Isto quere dicir, que existira ou non o que se chamou "cultura celta", esta e unha mostra máis entre o parecido e semellante que foron as chamadas culturas do norte do Atlántico ou célticas.
No video a corrida do galo da parroquia de Cobres, en Vilaboa nos anos 70.