jueves, 23 de febrero de 2012

Viaxes do autor: O camiño vikingo cara Compostela

Nesta viaxe en terras das concas do ríos Ulla e Sar, entre as provincias da Coruña e Pontevedra, tentei buscar sinais dun tema moi pouco estudado da historia da Galiza, a ruta dos vikingos ou normandos, que tentaron levar varias veces dende a Ría de Arousa remontando o Ulla e o Sar coa intención de saquear a rica cidade episcopal e tumba do apóstolo Santiago, Compostela.

Este importante período da historia da Galiza cabe destacar que apenas ten interese para as institucións seu estudo, pero sen encambio a nivel arqueolóxico, historico e posiblemente tamén na toponímia ten un gran importanza. Por exemplo as famosas Torres do Oeste (Catoira) ou as da Lanzada foron levantadas para protexer as costas galegas destes saqueadores-mariñeiros, ou a mesma tumba do apóstolo foi trasladada da sé episcopal da época, Iria Flavia, a Compostela pois ali era máis doado de defendela dos guerreiros do norte...

Encaixando agora un pouco o marco histórico do cal trata a viaxe, decir que a primeira expedición normanda (que significa xente do norte) tubo como obxetivo o golfo Ártabro no ano 844, e decir a zona da actual cidade da Coruña foi onde desembarcaron, e finalizou tempo despois cunha derrota vikinga nos redores de Chantada (Lugo) polo rei Ramiro, no lugar de Camporramiro.

Despois desta primeira expedición, para a segunda vaga de invasións buscaron un sitio millor e máis rico que saquear, a sé episcopal e antiga cidade romana de Iria Flavia e o altar da tumba do apóstolo de Compostela, a cal para eles que eran pagáns, tiña pouca importanza de fe. Para isto só tiñan que adentrarse na ría de Arousa, retomar o Ulla só un par de kilometros río arriba e logo outros tantos do Sar para chegar a Iria e Compostela.
Asi o tentarón na segunda invasión (ano 858) sendo finalmente derrotados polo conde galego Pedro, pero mesmo asi conseguindo saquear Iria Flavia. Logo voltarono tentar case 100 anos despois entre os anos 964-966. Pouco despois o bispo Sisnacio reforza Compostela e Iria contra futuras violentas invasións vikingas, e nese periodo chega as costas galegas o terrible xefe vikingo Gunderedo, o cal desembarca máis de cen naves nalgún sitio da Ría de Arousa ou tal vez nas Rías Altas e vaise cara Compostela e Iria. Enterado disto o bispo-guerreiro Sisnacio e con reforzos do conde Gonzalo Sánchez vanse contra eles e se atopan en inferioridade o parecer nalgún lugar do concello de Teo, sendo derrotados e o valente Sisnacio morto na loita...

Despois deste último cruento encontro cos vikingos, o galegos senten tal terror por eles que para tentar defenderse os bispos e nobres fortifican as costas galegas, como por exmplo as Torres do Oeste, da Lanzada ou a Torre de Satumino na Ría de Arousa, que faran que as seguintes campañas vikingas ata o século XII sexan combatidas máis efetivamente, mesmo asi nunha campaña normanda no século XI, conseguen arrasar e tinguir de roxo as cidades e terras de Tui e Ourense nunha violentísima incursión nas terras do Miño.

Pois ben, este percorrido comeza un día moi choivoso de finais do inverno do 2011, a primeira parada deberia ser nas Torres do Oeste, no concello de Catoira (Pontevedra) na desembocadura do Ulla. Estas torres foron construidas sobre un asentamento castrexo, e posteriormente romano. Asi pasados os séculos e cambiando a historia, despois da morte do bispo Sisnando a mans dos vikingos, seus sucesores deciden reforzar este enclave para frear os normandos en posibles campañas futuras . Máis tarde os bispos Cresconio, Diego Páez e Diego Xelmírez as reforzan fortemente para non acabar como o seu antepasado Sisnando. No século XII e cando acaban os traballos e toma forma de castelo fortificado, chegando a nós a día de hoxe con restos de tres torres moi deterioradas. Este e un dos restos arqueolóxicos máis importantes da Galiza no que se refire a protexer nosas costas de posibles ataques e saqueos foraneos.
As Torres do Oeste foron levantadas sobre un enclave anterior para defender que os normandos non remontasen o Ulla camiño Iria Flavia e Compostela.

Abandoando xa a Ría de Arousa e as Torres do Oeste, remontamos uns kilimotros río arriba ata chegar a altura da actual poboación de Pontecesures (Pontevedra), unha vez ali cruzamos a ponte do Río Ulla e nos atopamos xa na provincia da A Coruña, máis exactamente no concello de Padrón.
Pasando a vila de Padrón nos topamos a inmortal Iria Flavia, antiga urbe romana pola cal pasaba a Vía XIX que unia Bracara Augusta e Lucus Augusta, que despois da caída do Imperio Romano comberteuse nunha importante sé episcopal galega, que posteriormente sería trasladada a Compostela.

Pois ben, antes de chegar a este punto tan importante imos para noutro sitio, a orillas do Ulla no lugar onde desemboca o Sar, río que leva dereitiño a Compostela.
Sabendo na época da importanza de Iria Flavia e os intentos vikingos por saqueala e seguir logo cara Compostela, non e dificil saber que este sería un punto importantísimo nesta investigación. Asi temos xusto enfronte da ponte unha especie de prado descampado pegado o río, vendo o pouco cauce do Sar na súa desembocadura, pode ser a hipótese de que nese descampado non só dembarcaran os normandos para asaltar Iria, senón que seguiran logo seu camiño cara Compostela a pé. ¿Conservariase este descampado dende fai máis de mil anos do camiño do Ulla a Iria? Pois o que me parece si posible é que despois do desembarco dunha gran flota vikinga nese descampado de ribeira, aproveitarase para outras actividades posteriores, como o comerzo en barco, pero nadie estaba ali, polo que todo son hipóteses.
Gran descampado a orillas do Ulla de camiño a Iria Flavia, o fondo Pico Sacro.

Desembocadura do Río Sar no Ulla, nas proximidades do descampado.

Saíndo da ribeira do Ulla cara Iria me sorprende moitísimo un topónimo que me atopo pasando a vila de Padrón, "Matanza". Este atopase entre o Ulla e Iria, e recordando o violentos que podían chegar a ser os normandos para tentar sembrar o pánico e que seus opoñentes non lles fixesen fronte, e moi probable que este topónimo si veña dun mal recordo desta época. Tal vez antes de entrar en Iria Flavia mataran nas portas da urbe a todos aqueles que atoparon polo camiño para decirlles o que lles esperaba os que estaban dentro agachados. Ou tamén e posible que despois de tomar e saquear Iria, mataran ali mesmo todos xuntos os que tentaron facerlles fronte ou mesmo por diversión súa. O que esta claro e que ningún topónimo de lugar ponse asi por asi, é aqui pode estar o significado dun.
"Matanza", lugar que se atopa entre o Ulla e Iria Flavia que ven pode deribar dunha gran matanza dos normandos nos redores da urbe de Iria.
Vista o lugar de Matanza dende Iria flavia, con Padrón o fondo.

A escasa distancia da zona de Matanza nos topamos coa antiga urbe de Iria Flavia, antiga cidade romana e logo importantísima sé episcopal. Nos redores do actual templo podese ver restos da antiga civita romana asi como tumbas cavadas en pedra. Aqui foi tal vez un dos sitios da Galiza onde máis sufriron a barbarie dos navengantes normandos, facendo incluso por mor destes que a sé epicopal se trasladase a máis distancia terra adentro ata Compostela.
Vistas o actual templo cristián de Iria Flavia.
Restos romanos que se poden ver nos redores do templo.
Algunhas das tubas que se atopan en Iria da súa antiga necrópole.

Neste antigo canto da Galiza, xa moi olvidado e esquecido, pois poucos na actualidade saben da importanza que tivo Iria Flavia en todo o noroeste peninsular, aínda se conserva un gran recordo do que foi noutra época polas súas estreitas rúas, seus restos visibles e seu respirar de sitio histórico.
Rúas en Iria Flavia.

Deixando xa atras Iria e seguindo o posible camiño dos normandos de fai máis de 1.000 anos cara Compostela, sorprendime notablemente entre Iria e Compostela cando me topei co lugar da "Escravitude". A escravitude, o comerzo con persoas, a venta de persoas o millor postor, unha autentica barbaridade aínda practicada no século XXI, pois ben, esta atrocidade era unha importante fonte de ingresos dos normandos. Ante todo estes demos do norte eran mariñeiros e comerciantes, aínda que para conseguir os bens e trocalos usasen a violencia. Polo que as propias persoas eran para eles unha materia máis de troco, polo que utilizaban os prisioneiros para a venta como escravos, asi seguramente despois de tomar unha cidade da época, pouco despois poiderase ver fileiras de homes, mulleres e nenos encadeados listos para ser levados e vendidos.
Cartel que indica o lugar da Escravitude.

Coñecendo a importanza da escrivitude para o ben dos normandos, non e tan descabellado pensar que tal vez neste lugar xa preto de Compostela, co nome actual de Nosa Señora da Escravitude, escolleran prisioneiros de Compostela e Iria para ser levados e vendidos como escravos, non voltando nunca máis as terras galaicas.
Templo da Nosa Señora da Escravitude.
Vista do camiño na ribeira do Río Sar entre a Escravitude e Compostela.

Despois de visitar os redores de A Escravitude, e cunha choiva que non daba tregua, decido voltar camiño Ponteareas. Decir que quedei moi sorprendido pola cantidade de nomes de lugar e sitios na curta distanza entre a desembocadura do Ulla e Compostela, que aínda a día de hoxe poden conserven tantos posibles vestixios das esporádicas campañas dos normandas contras as antigas terras galaicas.

Saídas: este venres a o pico do Galleiro (742 m)

Este venres sairemos andando dende Cillarga (Ribadetea) o alto do Galleiro (742 m), que o punto máis alto do concello de Ponteareas con moi boas vistas cara terras do O condado, Ría de Vigo e Serras cercanas. Quedamos se vos parece ben como sempre diante do pavillón e piscinas as 16:00 horas. O percorrido e bastante doado, un pouco de costa pero nada dificil. Espero que vos animedes os máximos posibles, saudos!!!!

martes, 14 de febrero de 2012

Casco vello de Ponteareas. Cairá??

Nova saída arqueolóxica e de sendeirismo esta semana

Este venres como levamos facendo tres seguidos visitaremos (sempre e cando o tempo permitanolo) o monte do Galiñeiro. A saída sera de Ponteareas as 15:00 horas frente o pavillón e as piscinas. Todo aquel que queira acudir só ten que aparecer ali a esa hora e pasara unha boa tarde seguro. Saudos!

Ponteareas Historia Viva

Saídas arqueolóxicas: O monte do Castelo, Cans (Porriño)

Terceiro venres de saida arqueolóxica e sendeirismo polo concello de Ponteareas, esta vez visitando os restos do Castelo de Miravel, no monte do Castelo, entre os lugares de Cans (O Porriño) e Couso (Ponteareas).
Este e o terceiro venres de saída, os anteriores venres visitouse a zona da Croa (Ribadetea) vendo os restos do castro e a mina romana co mesmo nome, e o monte da Picaraña (Ponteareas), visitando restos do castelo e do castro.











martes, 7 de febrero de 2012

Parada pide auxilio por el río Calvo

Los vecinos exigen la anulación de un proyecto para llevar agua al concello vecino de Arbo



Una década después de la polémica a nivel nacional por el trasvase del Ebro, los vecinos de la localidad de Parada de Achas, en A Cañiza, luchan para que el municipio de Arbo no se lleve parte del agua del que consideran su río y realice una infraestructura de doce kilómetros para enviar la captación. Ayer recorrieron a pie algunos de los paisajes que deja a su paso el río Calvo para exigir a todas las administraciones competentes que anulen el proyecto.

GABINO PORTO - A CAÑIZA El Calvo es un río casi mágico. Surge de la montaña en la que apareció la imagen de la Virgen de A Franqueira, ya chispeante desde los primeros metros, se llena de vigorosidad en la fraga que recibe su nombre. Por allí, cuentan los vecinos, pasa el "camiño dos difuntos", que recibe ese nombre porque antaño llevaban a los muertos a cuestas desde Folgoso o Formigueiro hasta la iglesia de Parada de Achas. Justo allí, en donde César Estévez, el presidente de la comunidad de montes, se sube a un castiñeiro que dice debe tener 700 años "y sigue dando castañas", es el punto que Arbo eligió para "roubarnos a auga", sentencian.
Una vecina explica que vio a los técnicos enviados por Arbo casi mimetizarse con la vegetación para hacer las mediciones del proyecto; era en la pasada legislatura y, opinan, que se hizo a hurtadillas y "de forma malintencionada" porque en el concello de A Cañiza "non sabían que estaban a intentar usurparnos a agua", indica José Antonio Machado, propietario de una plantación de viñedo albariño que necesita servirse de una de las "levadas" del río y que teme no poder usar en el futuro.
Obra "faraónica"
La Confederación Hidrográfica pronto dio a conocer la solicitud de Arbo y se empezaron a conocer detalles de la obra "faraónica" que obliga a los arbenses a realizar una conducción por peso de unos 12 kilómetros, con un depósito para almacenar el agua en la zona del viñedo de Paralonga y un tanque final en San Cristovo. "Queren levar a agua sin gastar electricidade, porque se collen abaixo a auga teñen que poñer un motor", afirma una vecina.
José Aser Castillo Pereira y su hermana poseen una casa en Parada de Achas pero viven en Lisboa. Ayer llegaron a la localidad para dejar constancia de su malestar. "La colectividad de vecinos de Parada que vivimos en Lisboa no estamos de acuerdo con este trasvase, porque es una aberración y tiene poca transparencia. No entiendo cómo el alcalde de Arbo dice que no sabía que los vecinos de Parada se oponían, empezó a gastar dinero con el proyecto sin conocer las consecuencias y Arbo es un concello lleno de agua, solo basta ver su página web tiene cuatro fotos y las cuatro de agua... Esto no tiene sentido, ellos tienen muchas alternativas, deberían estudiar primero las de su concello y resolver el problema con ellas".
Los vecinos piden a todas las administraciones competentes que anulen el proyecto. "por no tener sentido y destruir la naturaleza", afirma César Estévez.
FONTE: FARO DE VIGO

O que non se entende e como se pode tratar de destruir unha fraga da conca dun río casi virxe por auga, posto que o encoroo do Miño de Frieira esta moi próximo.